Impressionistische, sfeerrijke foto's met een eigen karakter

Ik vond het leuk hoe deze duidelijke, heldere foto zó multi-interpreteerbaar is: iedereen die ik laat zien, ziet iets anders, variërend ook met de kijkafstand. De doekbedekking maakt het mysterieus en nodigt je uit om te raden wat dit voorstelt. Het geeft ook een prachtige 3D-indruk en een grafische uitstraling die ik mooi vind.

Voor de collega-fotografen: de foto werd zonder statief gemaakt, terwijl ik iets omhoog keek, met een brandpuntsafstand van 70 mm, ISO 280, 1/500 sec, f/4.8. Het vergde wat experimenteren voordat ik de belichting goed had, zodat je alle gradaties in de witte sluier kon zien.

Ik nam deze foto in het voorjaar in de Oxford Botanic Garden in een kas (30 april 2018).

Wat ik fotografeerde was een beschermingsdoek dat over een plant hing (het spijt me dat ik de naam ben vergeten, het beeld maakte veel meer indruk op me dan de biologie – sorry, Oxford tuiniers).

Het eerste dat me trok waren al deze tinten wit en de manier waarop ze iets bedekten. Pas in de postproductie zag ik hoe multi-interpretabel de onderliggende plant bleek te zijn. Dus heb ik behoorlijk wat bijgesneden naar het deel dat dat het meest had: de tinten en het mysterie. Ik zorgde er ook voor dat de fijne textuur van het doek goed naar voren kwam. En ik drukte het uiteindelijk af op Hahnemühle Museum Etching, omdat dat de textuur nog meer deed opvallen en een 3D-schilderijachtig gevoel gaf (je wilt het aanraken).

Al met al ben ik een fan van deze foto omdat ik steeds nieuwe interpretaties hoor, die ik nog niet eerder had gezien / gehoord. En zelfs een paar stappen achteruit doen maakt dat je weer wat anders denkt te zien. Dat maakt het een opwindende foto voor mij. Dus geef je fantasie de vrije hand.

Even een foto uit een fotoshoot die ik een tijdje geleden deed met een aankomend danseres. Ik ben geen modefotograaf, maar ik vind het wel bijzonder om te kijken of ik iemands karakter in een foto naar voren kan laten komen.

Deze shoot draaide om wat ik als haar kracht zie: op een leuke manier haar eigen gang gaan, zonder zich al te veel druk te maken over hoe anderen daar tegenaan zouden kunnen kijken. Ze is zelfverzekerd en ze heeft een zekere gratie en frisheid over zich. Door haar in dit autokerkhof te plaatsen wilde ik deze eigenschappen uit laten komen vooral door middel van het contrast met haar omgeving.

Wat mij boeit in deze foto is de manier waarop zij een natuurlijk onderdeel vormt van het autokerkhof (no offence given). Haar kleding vermengt zich heel mooi met de auto’s om haar heen. Zelfs haar ogen worden geaccentueerd door de donkere partijen in de foto. En toch behoudt zij een vleugje frisheid.
Al met al dus tevreden (en zij ook) over de compositie van de foto, de bijna-zwart/wit stijl, die al de donkere kleuren samenbrengt en de nadruk legt op haar gezicht (en haar benen) en het contrast tussen haar fluwelen frisheid en de smoezelige omgeving.

Deze foto werd genomen handheld (= zonder statief), met een 50mm lens, geen optische stabilisatie. De locatie was een autokerkhof in Steenwijk, op de ochtend van een bewolkte dag, 8 juli 2017.

Januari 2018 sloeg hard toe in Nederland (en omringende landen). Op 3 januari kwam Burglind langs en alsof dat nog niet genoeg was, op 18 januari ook nog eens Friederike. Met die namen hadden onze oosterburen de beide zware stormen gedoopt, die met windsnelheden van soms meer dan 140 km/uur de meesten van ons vooral binnenshuis hielden. Tientallen vrachtwagens lagen op hun kant en gestrande reizigers vonden redders-in-nood via #stormpoolen. Ongekende consequenties.

Een andere consequentie (schat ik in) kwam ik ruim een week later tegen in de buurt van het Brabantse Mill. In een brede sloot in het bos waren zaagsel en resten van omgezaagde bomen in het water naar één kant helemaal opgestuwd. Het resultaat was een schilderij dat waarschijnlijk maar een paar dagen zou bestaan.

 

 

In de foto’s heb ik vooral de verrassende kleurenrijkdom en al die parallelle lijntjes naar voren willen brengen. En daartussenin, netjes ingekapseld, takjes en hier en daar wat afval, die zorgen dat het  realistische behouden blijft.

Ik heb voor mijn eigen prints gekozen voor Canson Platine Fibrerag papier. Dit is een zachtglanzende bijna satijnen papiersoort, die mooi alle kleurschakeringen laat zien, zonder dat het een ‘knaleffect’ wordt. Het werd vanzelf een drieluik, omdat ik én de omgeving wilde laten doorschemeren (de liggende foto) én het oog wat meer kans wilde geven langs al die lijnen te dwalen en details te ontdekken (de beide liggende foto’s).

 

 

Maar eerlijk is eerlijk, het werk was eigenlijk al gedaan: de natuur had geschilderd en ik hoefde het alleen maar vast te leggen.?

 

 

Wie kent ‘Maanverlichte nacht op de Dnjepr’, van Archip Kuindzhi? Ik tot voor kort in ieder geval niet. Maar eerder dit jaar stond ik in het Drents Museum plots tegenover dit forse schilderij (bijna zo groot als een deur). Iets wat me nog steeds bij blijft, want het werk is met niets anders te vergelijken. Nou ja, behalve dan misschien (in nederigste bescheidenheid 😉 ) met …. een foto die ik drie jaar geleden ‘s nachts in De Weerribben nam.

Kuindzhi is een van de ‘Zwervers’, een rebelse groep Russische schilders die zo rond 1880 semtex onder de gangbare Russische kunst legden. 🙂 In dat jaar organiseert hij een tentoonstelling alleen rond dit éne schilderij:

Excuses namens mijn mobieltje voor de reproductiekwaliteit, maar wat zie je? Een maan, een traag stromende rivier. De rest? Nauwelijks meer dan een silhouet! Maar die lichtval: die is zo krachtig, dat veel bezoekers in 1880 achter het doek willen gluren, want daar móet wel een lampje zitten: hoe kun je anders zo’n lichtval krijgen!

En dit is de foto die ik een paar jaar geleden in de Weerribben nam: een gesluierde maan weerspiegelt op het donkere door de wind lichtjes gerimpelde wateroppervlak.

Wat mij trof: hoe schilder en fotograaf voor dezelfde keuzes stonden. En – onafhankelijk van elkaar – tot vergelijkbare antwoorden kwamen.

Wil je duidelijkheid of ga je voor iets anders?

Kijkers willen van nature helderheid: qua onderwerp (‘wat stelt dit nou voor’), maar ook qua belichting. Daar als beeldmaker níet aan toegeven vergt lef, maar ook een reden. Neem de foto: belicht hem iets langer en de hele scene wordt veel duidelijker. Bijvoorbeeld zoiets:

Een prettige opname. Maar doet dit recht aan mijn beleving toen ik mijn cameraknop indrukte? Absoluut niet! Het was donker en ik moest túren om iets te zien. Daarom koos ik uiteindelijk voor zó’n low key opname dat je alleen nog maar wat witte lijntjes in het water ziet. Dit is nacht! En de nacht ís donker: dat hoef je niet te verzachten. Span je ogen maar in om iets te zien, want dát was mijn ervaring.
Kuindzhi maakte al veel eerder een identieke keuze. En de reden is in beide gevallen hetzelfde: als er meer te zien zou zijn, zou het alleen maar afleiden van waar het beeld om draait en van de oorspronkelijke beleving.

Welke werkelijkheid laat je zien

Mensen reageren soms op een foto met ‘ja, maar zo was het in werkelijkheid vast niet’ (en stiekem denken ze: photoshop…, kunst). Maar er ís geen werkelijkheid, alleen maar beleving. Je ziet selectief, hoort selectief, hebt andere associaties. De Dnjepr is gewoon een rivier. Maar Kuindzhi ervoer zijn eigen werkelijkheid: hij staart en staart en uit het donker rijst langzaam Moeder Rusland op, die onverstoord door het kleine leven aan haar oevers majestueus en eeuwig haar eigen gang gaat. Binnen een realistische stijl was dát de beleving van Kuindzhi en díe wilde hij overdragen.

Ook in de Weerribben-foto staat de beleving centraal: geen concreet en scherp beeld van de natuur; nee, in het donker van de nacht, onder die gesluierde maan, daar waar de mens zich even teruggetrokken heeft, wordt stilte intimiteit. Dát is voor mij de kern van deze foto.

Hoe breng je de essentie van het beeld voor het voetlicht

Een beeld laat zich vrij makkelijk mooi of prettig maken. Maar ‘prettyness’ is bijna het tegendeel van kracht en een krachtig beeld ontstaat alleen als je bij elke stap in heel dat creatieve proces één vraag blijft stellen: ondersteunt dit de essentie van dit beeld. Alleen dán kun je goed kiezen:

• welke uitsnede maak ik,
• hoeveel kleur wil ik erin,
• hoeveel licht en hoe verdeel ik het,
• wat wil ik scherp hebben,
• op welk papier ga ik printen,
• enzovoort.

Dus kiest Kuindzhi bijvoorbeeld voor een liggende uitsnede omdat hij daarmee het weidse, ontzaglijke karakter van de rivier kan laten zien. En koos ik voor een staande uitsnede, omdat die zegt: zie de maan daarboven en die weerspiegeling hier beneden, daar draait het om; vergeet al het andere!
De schilder en de fotograaf: hun werkterrein verschilt, maar ze kiezen wel voor hetzelfde – voor een beeld dat bijna richting zwart-wit gaat. Het is immers nacht. Plús: ‘meer kleur’ betekent dat er meer te zien is, ofwel meer afleiding en dus een minder krachtig beeld.

Stijl die het beeld versterkt

Je zoekt een stijl die je beeld maximaal ondersteunt. Grappig genoeg vindt de schilder dat in het fotografische en de fotograaf in het schilderachtige. Niet zo gek: Kuindzhi werkte als begin-twintiger vijf jaar in een fotostudio en het realisme van de fotografie paste bij zijn streven een landschap te laten zien ‘zoals het is’. Bij hem betekende dat ‘zonder opsmuk’, bij mij ‘zoals de sfeer was bij de opname’. Daar paste juist dat schilderachtige goed bij (geen details, niet ultrascherp, ruwe korrel), omdat een fotorealistisch beeld veel te ‘druk’ zou zijn.

Materiaal: een bewuste keuze

Door aandacht voor je materiaal kun je een beeld nóg krachtiger neerzetten. Kuindhzi’s materiaal is de verf: hij mengde er zilvergruis in om dat bijzondere licht nóg mooier te maken. Dat geeft het schilderij een bijzondere, moderne metallic glans. Bij mij betekende het een keuze voor een specifieke grove papiersoort (Hahnemuehle Museum Etching), met een structuur die het korrelige van de nachtfoto en het schilderij-karakter nog sterker benadrukt.

Al met al

De grootsheid van een machtige rivier versus een intiem slootje: wat een contrast. Ook qua uitvoering: Kuindzhi zoekt het moderne, realistische; ik het ‘ouderwetse’ schilderachtige. Maar het handvat is bij allebei herkenbaar hetzelfde: hoe haal je de essentie maximaal naar voren. Dáár gaat het om – ook als dat niet een gemakkelijk of voor de hand liggend beeld oplevert. Die achterliggende keuzes geven me een gevoel van herkenning. Oké, ik ben wat laat, maar kan ik mij bijna anderhalve eeuw later alsnog bij de Zwervers aanmelden?

Voor wie het wonder en nog héél veel, vaak ontroerende schilderijen van deze Zwervers (‘Peredvizhniki’) met eigen ogen wil zien: ga héél snel naar het Drents Museum in Assen, want de tentoonstelling sluit 2 april (2017).

 

De marketeers weten het: megapixels sell. Hoe meer megapixels hoe beter de foto, is de (on)uitgesproken suggestie. Grote onzin natuurlijk, want de sensorresolutie is maar één (en zeker niet de belangrijkste) van de factoren die de technische fotokwaliteit bepalen. Neem alleen al de lens: die geeft het beeld door aan de sensor, en zoals gewoonlijk geldt hier ‘zooi in = zooi uit’ :). Of neem het dynamisch bereik van je camera, dat heel sterk bepaalt hoeveel nuances er zitten in je lichte en donkere partijen. Zijn al die andere factoren in orde: ok, dan pas begint de resolutie een rol te spelen. Maar toch ….

Toch sta ik versteld over de technologische kwaliteit van deze gigapixel foto van de inhuldiging van Donald Trump:

Dus wie zelf wil tellen hoeveel aanwezigen er werkelijk waren :), kijk eens op:
edition.cnn.com/interactive/2017/01/politics/trump-inauguration-gigapixel/

Goed, de mensen met regenjassen op deze schermafdruk zijn niet al te scherp. MAAR ze kunnen zichzelf ongetwijfeld herkennen. EN ze staan honderden meters verderop EN er is niet eens op scherpgesteld!!!:

En hier zie je een klein stukje van een schermafdruk van de totale panoramafoto (de mensen hierboven staan rechts, achter het water):

Zou ik zo’n camera willen hebben? Beslist :). En voor mij vooral om deze reden: in de postproductie van een foto vallen mij heel vaak details op, die me bij het maken van de foto ontgaan zijn. Details die soms een eigen foto ‘verdienen’. Met zo’n camera zou een range aan nieuwe mogelijkheden zich aandienen.

Puur om nog even dit technologische hoogstandje te tonen: vinden jullie niet dat Obama’s schoenen héél netjes gepoetst zijn?
Obama? Uh…. waar….? O ja, daar:

Ja, daar:

En dáár zijn de schoenen:

Kortom, als evenementenfotograaf zou ik het wel weten: je neemt 1 foto van een festival of volgepakt stadion en verkoopt de afgeleide foto’s per stuk, sorry: per persoon 🙂 Of als zoekplaatje natuurlijk.

Wie weet nog andere (serieuzere) toepassingen?

IJs kan glad zijn, maar hoe dichterbij je komt, hoe sterker alle onregelmatigheden zichtbaar worden.  Zelfs bij dit dunne ijslaagje op een geul in de uiterwaarden, waar nog geen schaatser is geweest, zie je het fijne reliëf. Maar interessanter is wat de harde winterzon doet met wat er ónder het ijs zit. Daar roert zich een bevroren schaduwwereld.  En uit het ijskoude blauw komt door de warmte iets tot leven.

De techniek: uit de hand gefotografeerd, f/11, 1/40s, 50mm. In de postproductie heb ik de nadruk gelegd op het schaduw- en kleurenspel. Verder een lichte korrel toegevoegd om het zanderige oppervlak van het ijs iets te accentueren.

Afgelopen weekend naar Wageningen geweest en tegen de avond door de uiterwaarden gewandeld. Koud en helder weer met de Rijn als helderste deel van het landschap. En daar varen dan nog even in het al wat schemerige licht als kadootje twee roeiers langs. De techniek: handgeschoten, 50mm, ISO100, f/5, 1/500s. Mij sprak vooral het koude dromerige karakter aan, wat ik versterkt heb door het blauw iets naar voren te halen.